زمین شناسی، کانی سازی و ژئوشیمی منطقه ی اکتشافی خانلق، شمال غرب نیشابور، استان خراسان رضوی

منطقه ی اکتشافی خانلق، یک کانی سازی اکسید آهن- آپاتیت است که در استان خراسان رضوی، در 35 کیلومتری شمال غربی نیشابور و 10 کیلومتری شمال شهر فیروزه واقع شده است. توده های نفوذی نیمه عمیق الیگوسن با ترکیب گرانودیوریت و کوارتزمونزودیوریت در سنگ های آتشفشانی داسیتی و توف نفوذ کرده اند. آلتراسیون های موجود در منطقه شامل پروپلیتیک، کربناته، سیلیسی و آرژیلیکی می باشد؛ که پروپلیتیک و کربناته از وسعت و شدت بیشتری برخوردارند و تمامی واحدهای موجود در منطقه را تحت تاثیر قرار داده اند. رخداد کانه زایی در خانلق از ساختارهای خطی پیروی می کند و در بخش های شمالی و غربی منطقه در درز و شکستگی واحدهای هورنبلند کوارتز مونزودیوریت پورفیری و هورنبلند گرانودیوریت پورفیری مشاهده می شوند. روند عمومی رگه و رگچه ها شمال غربی- جنوب شرقی با شیب بین 25 تا 45 درجه به سمت شمال شرقی است. کانی های مهم موجود در منطقه ی اکتشافی خانلق مگنتیت و آپاتیت است که با باطله های کلسیت، کوارتز، اپیدوت، پیروکسن و کلریت همراهی می شود. همراهی آپاتیت و مگنتیت در تمام منطقه ی اکتشافی وجود دارد. کانی های سولفیدی پیریت و کالکوپیریت تنها در یک نمونه و به صورت بسیار ریز شناسایی شد. کانی های ثانویه نیز شامل هماتیت و بسیار کمتر مالاکیت است. بافت های مشاهده شده در این منطقه ی اکتشافی رگچه ای، برشی، توده ای، پرکننده ی فضای خالی و رشته ای می باشد. مگنتیت ها به صورت کاملا شکلدار و یا بی شکل و توده ای مشاهده می شوند. آنالیز دانه های مگنتیت نشان داد که مقدار تیتانیم بین 0/8 – 0/1 درصد، مقدار گوگرد 0/70 – 0/40> درصد و فسفر نیز بین 0/18 – 0/004 درصد می باشد؛ که از این لحاظ جزء مگنتیت های کم تیتان، کم گوگرد و کم فسفر محسوب می شوند. محتوای ree در مگنتیت ها بین ppm 131 – 4 می باشد. مگنتیت ها با مقدار ree بالاتر احتمالا محتوی انکلزیون هایی از آپاتیت هستند. نسبت (la/yb)n بین 34/3-3/4 می باشد. دیاگرام عنکبوتی مربوط به نمونه های مگنتیت، جدایش متوسط تا نسبتا شدید lree/hree را نشان می دهد. بلورهای آپاتیت به صورت منشورهای شش گوشی و کاملا شکل دار هستند. آنالیزهای نمونه های آپاتیت نشان می دهد که مقدار ree بین ppm 10942 – 8057 متغیر است و نسبت (la/yb)n بین 3/54-31 می باشد. دیاگرام عنکبوتی مربوط به نمونه های آپاتیت، جدایش قوی lree/hree و آنومالی منفی eu را نشان می دهد. بالاترین ناهنجاری مغناطیسی در نقشه rtp در جنوب غربی منطقه قرار دارد که بر زون کانی سازی اصلی منطبق است. نقشه های فراسو به سمت بالا وجود آنومالی را از سطح تا عمق 40 متر پیش-بینی می کنند. این آنومالی احتمالا با توده های نفوذی منشا در عمق ارتباط دارد. در جنوب محدوده، توده ی گرانودیوریت پورفیری که از سری مگنتیت است؛ دارای کمترین ناهنجاری مغناطیسی می باشد. کانی سازی اکسید آهن- آپاتیت خانلق با سایر کانسارهای اکسید آهن- آپاتیت در سوئد، ایران مرکزی و منطقه زنجان در شمال غربی ایران مقایسه شد. در نمودارهای ژئوشیمیایی ni / (cr + mn) در برابر ti + v و al+mn در برابر ti+v، نمونه-های مگنتیت خانلق در گستره ذخایر نوع کایرونا قرار گرفت. همچنین الگوی ree در مگنتیت های خانلق با ذخایر نوع کایرونا مشابه است. مطالعات ژئوشیمیایی بر روی آپاتیت ها نشان داد که در نمودارهای (ce / yb)n دربرابر مجموع ree، sr در برابرy، sr در برابر mn، y در برابر eu / eu*، این نمونه ها در گستره کانسارهای نوع کایرونا قرار می گیرند. همچنین بررسی الگوی ree در آپاتیت ها با ذخایر نوع کایرونا نشان میدهد که این دو الگو مشابه یکدیگرند. آنومالی منفی eu و غنی شدگی در lree کاملا مشهود است. در نهایت می توان گفت که کانی سازی مگنتیت- آپاتیت خانلق به لحاظ جایگاه تکتونیکی، ماهیت ماگماتیسم منطقه، نوع سنگ میزبان، ساخت و بافت، پاراژنز کانیایی، ترکیب کانی شناسی، آلتراسیون و بررسی های ژئوشیمیایی شباهت زیادی با ذخایر نوع اکسید آهن- آپاتیت کایرونا (ioa) دارد و بنابراین به عنوان اولین کانی سازی شناخته شده ی نوع کایرونا در شمال شرق ایران معرفی می شود.